Tomasz Baszkowski - radca prawny, kancelaria prawna Poznań
Profesjonalne usługi i wieloletnie doświadczenie

Reguły alimentowania

Co do zasady, rodzice są zobowiązani do utrzymania dzieci. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje również obo­wiązek dostarczania środków na życie krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa. Krewnymi w linii prostej to osoby pocho­dzące jedna od drugiej, czyli dziadkowie, rodzice, dzieci, wnuki. Natomiast osoby mające wspólnego przodka są spokrewnione w linii bocznej – takimi krewnymi są rodzeństwa. Zatem zarówno dziadkowie, jak i rodzeństwo rodzica dziecka mogą zostać zobowiązani przez sąd do płacenia alimentów. Jednak zawsze obowiązek alimentacyjny w pierwszej kolejności obciąża krewnych bliższych stopniem, czyli w do świadczeń ali­mentacyjnych zobowiązani będą dziadkowie, a dopiero potem rodzeństwo, gdyby zabrakło dziadków.

Powyższe reguły odnoszą się do dzieci adoptowanych (dzieci przysposobionych) oraz rodziców , również do najbliższych krew­nych rodziców adopcyjnych.
Także pasierb może domagać się alimentów od macochy bądź ojczyma i odwrotnie. Obowiązek ali­mentacyjny między rodzeństwem dotyczy rodzeństwa rodzonego, jak i przyrodniego.

• Alimenty od dziadków

Alimentów od dziadków można żądać, kiedy okaże się, że ich dziecko zobowiązane do alimentowania swoich dzieci ukrywa się, wyjechało na stale za granicę i nie daje znaku życia albo nie jest w stanie wywiązać się z tego obowiązku lub uzyskanie od niego potrzebnych środków na utrzymanie jest nie­możliwe czy też połączone z nadmiernymi trudnościami.

• Procedura sądowa

W przypadku gdy zobowiązany do alimentowania dobrowolnie nie wy­wiązuje się z tego obowiązku, należy wnieść po­zew o alimenty do rodzinnego sądu rejonowego w swoim miejscu zamieszkania lub osoby pozwanej . W pozwie należy wskazać o jaką kwotę się występuje i opisać swoją sytuację materialną. Sąd rozpatrując sprawę weźmie pod uwagę nie tylko uzasadnione potrzeby osoby, której ma przy­znać alimenty, ale także możliwości finansowe tego, kto będzie zobowiązany do ich płacenia. W przypadku gdy Sad uzna, że żądana kwota jest zbyt wysoka, sam ją określi.

• Czas trwania obowiązku alimentacyjnego

Obowiązek alimentowania dziecka trwa do momentu jego usamodzielnienia się, czyli do zdobycia odpowiadających jego uzdolnieniom kwalifikacji zawodowych.
W praktyce często przyjmuje się, iż obowiązek alimentacyjny trwa do końca studiów, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia. W wyjątkowych sytuacjach, spowodowanych np. chorobą, Sąd może zobowiązać do alimentowania dorosłego dziecka do zakończenia nauki. W przypadku gdy dziecko ( również niepełnoletnie) posiada majątek z którego czerpie dochody, lub zdobędzie zawód albo podejmie pracę w czasie nauki, a osiągane zarobki pozwalają na zaspokajanie jego potrzeb, Sąd może zwolnić zobowiązanego z obowiązku alimentacyjnego. Dzieci niepełnosprawne mają prawo do alimentów od rodziców do końca swojego życia.

Kiedy wystąpić o alimenty ?

O alimenty można wystąpić w każdej chwili, jeśli zobowiązany do łożenia na rzecz rodziny uchyla się od płacenia. Pozew o alimenty można wnieść bez występowania o rozwód.

• Pomoc rodzicom

Dorosłe samodzielne dzieci są zobowiązane do pomocy rodzicom, którzy stali się niezdolni do samodzielnej egzystencji albo znaleźli się w niedostatku. Jeśli dzieci nie żyją albo ich warunki finansowe są wyjątko­wo trudne, wówczas obowiązek alimentowania przechodzi dalej czyli wnuki będą zobowiązane do alimentacji dziadków. Jeśli zobowiązani do takiej pomocy nie chcą jej świadczyć dobrowolnie, wtedy pozostaje wystą­pienie do sądu z powództwem o zasądzenie alimentów.

• Rozwód

Podstawą rozwiązania małżeństwa jest wyrok rozwodowy, który określa, czy rozstanie zo­stało orzeczone bez ustalania winy, z winy obojga małżonków, czy też z winy jednego z nich.

a) Jeżeli rozwód zostanie orzeczony bez ustalania winy – rozwie­dziony małżonek może żądać zasądzenia alimentów dla siebie, jeżeli nie ma środków na swoje utrzymanie ( np. nie pra­cował w czasie trwania małżeństwa albo nie może znaleźć pracy). Taki obowiązek alimentowania będzie trwał do chwili zawarcia nowego mał­żeństwa, nie dłużej jednak niż 5 lat. W wyjątkowych przypadkach ( np. inwalidztwo, ciężka choroba), Sąd może ten termin przedłużyć.

b) Rozwód z ustaleniem winy obojga małżonków pozwala na wzajemne domaganie
się od siebie alimentów, jeśli któreś z nich pozostaje w niedostatku, tzn. nie ma
możliwości zarobkowych i majątku, który mógłby zaspokoić podstawowe potrzeby.

c) Orzeczenie o wyłącznej winie jednego z małżonków umożliwia małżonkowi
niewinnemu rozkładowi pożycia małżeńskiego wystąpienie o alimenty od byłego
małżonka. Musi on jednak wykazać, iż skutkiem rozwodu nastąpiło pogorszenie jego
sytuacji materialnej. W powyższym przypadku, obowiązek alimentacyjny winnego,
byłego małżonka jest nieograniczony w czasie i trwa do śmierci niewinnego
małżonka.

Zobowiązany nie płaci

Uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest przestępstwem.
Ten, kto przez dłuższy czas i z powodów przez siebie zawinionych ( np. nie chce podjąć pracy lub nie stara się podjąć pracy lepiej płatnej ) uchyla się od płacenia alimentów, może zostać skazany przez Sąd na karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolno­ści do 2 lat.

• Obniżenie alimentów

Jeżeli osoba zobowiązana do płacenia znajdzie się w sytu­acji, która uniemożliwi jej wywiązywanie się z tego obowiązku można wnieść do Sądu pozew o obniżenie alimentów. Ko­deks stanowi, iż zakres świadczeń alimentacyjnych zależy zarówno od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej, jak i od zarobkowych i majątkowych możliwości osoby płacącej. Sąd oceniając możliwości zarobkowe i majątkowe osoby zobowiązanej do płacenia alimentów bierze pod uwagę nie tylko faktyczne zarobki lub czy­sty dochód z majątku (np. gospodarstwa rolnego, wynajmu mieszka­nia itp.), ale także niewykorzystane dochody, jeśli tylko są realne. Będą takie dochody, które biorąc pod uwagę wiek, wykształcenie, po­siadane umiejętności zawodowe, zdrowie oraz możliwości zatrud­nienia zobowiązany mógłby uzyskiwać, ale tego nie robi.